25.04.2014 tarih ve 28628 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren "İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği gereğince makina ve tezgahlar yılda 1 kez periyodik teste tabi tutulmalıdır.
Uzman ve yetkili personelimiz tarafından işletmenizde bulunan tüm kaldırma ve iletme araçları mevzuata uygun olarak kontrol edilmekte ve sonuçlar tarafınıza raporlanmaktadır.
Kontroller öncesinde aşağıdaki genel bilgileri okumanızı rica ederiz.
Kontroller genel itibari ile Çalışanları makinelerden kaynaklanabilecek tehlikelere karşı koruyabilmek için öncelikle tehlike yaratan,yaratabilecek olan noktaların tespitinin yapılması şeklinde olacaktır. Çalışanlar, makinelerle çalışırken makinelere dokunma, makine ile içindeki veya üzerindeki bir malzeme veya sabit bir yapı arasına sıkışma, makinenin hareket halindeki parça veya kısımlarına çarpma veya sarılma, makineden sıçrayan malzemenin çarpması gibi nedenlerle kazaya maruz kalabilirler. Burada bahsedilen tehlikeler mekanik kaynaklı olmasına rağmen bunların dışında hemen dikkat çekmeyebilen elektrik (statik elektrik dahil), ışın yayılması, sıcaklık, toz ve duman, gürültü ve titreşim, kimyasal maddeler, yanıcı ve parlayıcı ve patlayıcı maddeler gibi mekanik olmayan kaza nedenleri de mevcuttur. Çok çeşitli makine söz konusu olsa bile tehlikeli hareketler neredeyse aynıdır. Makinelerin tehlikeli kısımları genellikle dönel hareketli elemanlar (dönme hareketleri), gidip-gelme veya kayma hareketli elemanlar (karşılıklı ve uzunlamasına hareketler), dönel/kayma – sürme hareketli elemanlar (kesme, ezme bükme hareketleri), salınım hareketli elemanlar (makaslama işlemleri) başlıkları altında incelenmektedir. Her mekanik hareket farklı derecelerde de olsa potansiyel olarak tehlike arz etmektedir. Prensip olarak makineler incelendiğinde ise makinelerin operasyon noktaları (delen, ezen, kesen gibi işlem yapan kısımlar), transmisyon (güç iletimi) düzenleri (kayışlar, kasnaklar, zincirler ve dişliler gibi) ve makine çalışırken hareket halinde olan diğer hareketli düzenekler insanlara zarar verebilme potansiyeline sahiptir. Makinenin yapısı itibariyle bazı makine parçalarının çalışma yapıları tehlike barındırmaktadır. Makinenin dönen kısımları, sağa ve sola, ileri ve geri giden bölümleri, hareketi veya malzemeyi nakleden aparatları çalışmaları sırasında insana zarar verme potansiyeli taşımaktadır. Bir dikkatsizlik anında ya da istem dışı bir şekilde bu parçaların çalıştığı sırada temas edilmesi çoğunluğu uzuv kaybı bir kısmı ise ölüm ile sonuçlanan iş kazalarını doğurmaktadır.
İşin yapılması ve yapısı itibariyle tehlikeli potansiyeline sahip işlerde mevcuttur. Bu işlere örnek olarak kesme, delme, ayırma ve eğme işleri verilebilir. Bu işlerin yapılmasına ilişkin örnekler çok sık olarak rastlanmaktadır çünkü bu tarz işlerin büyük bir kısmı en küçük atölyelerde bile yapılabilmektedir.
İşlem gören parçanın eğilmesi sırasında çevresinin açıkta bulunması da makinenin ucunun açıkta bulunması kadar risk teşkil etmektedir. Makine koruyucuları kesinlikle tehlikeyi azaltmaktadır, makinaya sabitlenmeleri ve takılmaları ile kullanımları çok kolaydır. Ancak bir çok makine koruyucusu tehlikeyi her ne kadar azaltıyor olsalar da sıfır düzeyine indirgeyemez ve operasyon noktasını koruyamazlar. Ayrıca makineye genellikle sonradan monte edilen ve makinenin çalışması açısından olmazsa olmaz bir yapıya sahip olmadıklarından dolayı ayarları ihmal edilebilir bir yapıdadırlar.
MAKİNE KORUYUCULARININ ÖZELLİKLERİ VE ÇEŞİTLERİ
Makineye koruyucu planlarken uyulması gerekli temel ilkeler mevcuttur ve bu ilkelere uyulmadan tam anlamıyla iyi bir koruyucu tasarlamış olma mümkün değildir. Bunun nedeni de koruyucu tasarlanırken hem koruma görevi yerine getirmesi hem de makineden beklenen işlevi aksatmaması konularına dikkat edilmemesidir yada bu iki konuyu bir arada ele almamaktır. Koruyucu tasarımında temel bakış açısı bir taraftan makineyi çalıştıran operatörün hareketlerini engellememek iken diğer taraftan da makinenin üretim kapasitesini düşürmemek olmalıdır. Koruyucu tasarımında yukarıda açıklanan bakış açısı ele alındığında uyulması gereken bazı noktalar aşağıdaki gibi olabilmektedir: Tasarlanan koruyucu, işlem noktasına (tehlikeli noktalara) makine ile çalışan veya diğer bir kişinin ulaşmasını engellemelidir. Koruyucu makineden çıkartıldığı zaman makine çalışmamalıdır. Uzun ömürlü maddeden yapılmalı ve dayanıklı olmalıdır. Çalışanlar koruyucuları kolayca çıkaramamalıdır. Ancak bakım, onarım tarzı işler yapılacağı zaman kolayca açılabilmelidir. Makineden herhangi bir parça fırlamasını önlemelidir. Mevcut tehlike kaynağını kontrol altına almaya yararken kendisi yeni bir tehlike kaynağı olmamalıdır. Çalışanı geciktirmemeli, işini zorlaştırmamalı ve işin yapılmasını engellememelidir. Mümkünse makinenin bakımının yapılacağı zamanlarda koruyucunun çıkmamasına özen gösterilerek tasarım yapılmalıdır. Ayrıca bakım gerektirmemelidir.Makine koruyucularının yapısal özellikleri ele alındığında tasarımında uzun süreli ergonomik çalışmaların rolü büyüktür. Tasarım ölçüleri, bu çalışmalar sonucunda ortaya çıkmış, birçoğu da standart ve mevzuatlarda yerini almıştır. Örnek olarak değerlendirecek olursak bir koruma bariyerinin tasarımında 2 parametre söz konusudur. Bunlardan birincisi izin verilen aralık olup, geometriye bağlı olarak 9 mm lik aralık bir parmağın tamamen girmesini, 6 mm aralık ise parmak ucunun girmesini sağlar. Genellikle kayış-kasnak, zincir-dişli, konveyör vb gibi transmisyon manikalarının hareketli elemanları iç kısımların görünebilmesi veya yağlama gibi amaçlarla perfore saçlar, tel örgüler gibi malzemelerle korunur. Aşağıda, bu amaçla en sık kullanılan tel örgüler için, uzuv boylar dikkate alınarak, izin verilen koruyucu açıklık ve uzaklıkları gösterilmiştir. İyi bir makine koruyucusu amacına uygun olarak farklı özelliklere sahip olacak olsa bile her şeyden önce teması engellemeli (vücut kısımları, el, kol…), çalışana güvenli bir çalışma sunmalı ve ilave bir tehlike oluşturmamalıdır. Tabi birde kullanılacak olan makine koruyucusunun 3840 sayılı Türk Standardı olan “Makinalarda İş Kazalarına Karşı Genel Güvenlik Kuralları”na uygun olması gerekmektedir. Bu standart, iş kazalarına karşı makina koruyucularının proje, yapım ve uygulamaları sırasındaki kriterleri ve Madde 1.3'de belirtilen makinaların tehlikeli kısımlarına karşı alınabilecek önlemleri kapsar. Madde 1.4 de açıklanan ve mekanik olmayan tehlikeleri kapsamamaktadır. Makine koruyucuları, makinelerde yapılacak her işe uygun olmalıdır. Hareket edebilen veya kapak şeklindeki koruyucuların kilit mekanizması bulunmalı ve bu koruyucular her kullanımdan önce kilitlenmelidir. Bu koruyucuların bilinçli olarak çıkarılmaması veya kullanışsız hale getirilmemesine dikkat edilmesi gerekmektedir. Çalışanın makine veya tezgâhın çeşitli kısımlarında çalışmasını gerektiren durumlarda, bu tezgâh veya makinenin bir tane çalıştırma düğmesi ve birden fazla durdurma düğmesinin olması gerekmektedir. Tezgâh ya da makinenin birden fazla tarafında aynı anda çalışma gerekmekte ise her çalışanın yakınında bir adet çalıştırma ve en az bir adet durdurma düğmesi bulunmalıdır. Çalıştırma düğmeleri senkronize olarak basılmadığı takdirde makinenin çalışmaması gerekmektedir. Makine koruyucuları özelliklerine ve yapılan işin niteliğine göre çok çeşitlenmektedir Sabit koruyucular Kilitlemeli koruyucular Kumanda tipi koruyucular Otomatik koruyucular Yaklaşma koruyucular Ayarlanabilir koruyucular Kendi kendine ayarlanabilen koruyucular Durdurma veya Ters Döndürme sistemi • Mekanik durdurma sistemi •
Elektrik durdurma sistemi • Basınca duyarlı taban • Kapasitif ve Ultrasonik aygıtlar İki elle kumanda sistemi Koruyucu tabla Besleme ve çıkarma aygırları Mekanik engelleme aygıtları • Yatay hareketli tabla • Düşey hareketli tabla Eylemsizlik koruyucu sistemi • Dönmeyi (rotasyonu) algılayan aletler • Zamanlama aygıtları Bu kadar çok çeşit olmasına ra başlıklar altında incelenebilmektedir. Bunun sebebi de bir çok çe aşamasında farlılıklar göstermesine ra kaynaklanmaktadır. 3.1. Sabit Koruyucular Hareketli kısımları herhangi bir makinenin mekanizmasıyla birlikte ve ba ve makine çalışırken tehlike noktasına veya tehlike Sabit koruyucular tehlike noktası yada tehlike alanına ya kalıcı olarak (kaynak vb. yapılarak) ya da ba elemanları ile (vida, somun vb.) yerine oturtularak hareket etmesi engellenen koruyuculardır. kullanılması gereken bu sabit koruyucuların ba yardımı olmadan sökülememelidir. Uygulama maliyetleri ucuz, yapılmaları ve kullanılmaları kolay, etkinlikleri oldukça özellikleri temel olarak taşımakta ve bir pres makinesine monte edilmiş olan bir sabit koruyucu görülmektedir. Resim.13 de ise bir güç transmisyon makinesi ait kayış kasnak sistemi yer görüldüğü gibi bu kayış kasnak sistemi koruyucu bir sistemin için alınmıştır. Koruyucunun üzerindeki kontrol kapağı sayesinde herhangi bir arıza durumunda kapak tamamen sökülmeden müdahale edilebilmektedir. Gecikmeli anahtarlar Otomatik geciktirme cıvatası Elle çalışan geciktirme cıvatası it olmasına rağmen genel olarak makine koruyucular a lıklar altında incelenebilmektedir. Bunun sebebi de bir çok çeşidinin uygulama ve çalı sında farlılıklar göstermesine rağmen temel mantıklarının aynı olmasından 3.1. Sabit Koruyucular Hareketli kısımları herhangi bir makinenin mekanizmasıyla birlikte ve ba ırken tehlike noktasına veya tehlike alanına girişi önleyen koruyuculardır. Sabit koruyucular tehlike noktası yada tehlike alanına ya kalıcı olarak (kaynak vb. yapılarak) ya da bağlama elemanları ile (vida, somun vb.) yerine oturtularak hareket ngellenen koruyuculardır. Makinelerde öncelikle kullanılması gereken bu sabit koruyucuların bağlantıları alet yardımı olmadan sökülememelidir. Sabit koruyucuların Uygulama maliyetleri ucuz, yapılmaları ve kullanılmaları kolay, etkinlikleri oldukça yüksektir. Resim.12 de bu şımakta ve bir pres makinesine olan bir sabit koruyucu görülmektedir. bir güç transmisyon makinesi kasnak sistemi yer almaktadır. Resimde de kasnak sistemi koruyucu bir tır. Koruyucunun üzerindeki ı sayesinde herhangi bir arıza durumunda kapak tamamen sökülmeden müdahale Resim.12 Sabit Koruyucu Örne Resim.13 Güç Transmisyon Makinesi men genel olarak makine koruyucular aşağıda yer alan idinin uygulama ve çalışma men temel mantıklarının aynı olmasından Hareketli kısımları herhangi bir makinenin mekanizmasıyla birlikte ve bağımsız olan i önleyen koruyuculardır. Resim.12 Sabit Koruyucu Örneği [7] Resim.13 Güç Transmisyon Makinesi [3] 3.2. Kilitlemeli Koruyucular Makine üzerindeki tehlikeli nokta ya da tehlikeli alana yerleştirilen ve koruyucusu kapanmadan hareket etmeyen, tehlike durumunda tehlike noktasına yada alanına erişmeyi engelleyen, makinelerle birleştirilmiş hareketli kısımları bulunan tipteki koruyuculardır. Kilitlemeli koruyucular kumanda koruyucusu ve algılama koruyucusundan oluşmaktadır. Bu tip koruyucularda koruyucunun kapanana kadar makinenin çalışmaması ve tehlikeli hareket bitinceye kadar koruyucunun kapalı olarak kilitlenmesi koşulları göz önünde bulundurulur. Koruyucunun kilitleme sistemi mekanik, hidrolik, elektronik, pnömatik ya da bunların bir birleşimi olabilir ancak kilitleme sisteminin seçimi işleme ve makineye göre yapılmalıdır. Resim.14 de hareketli kapakla bir muhafaza gösterilmektedir. Koruyucu kapak kapatılarak işlem başlatılacağı için işlem başladıktan sonra vücudun herhangi bir kısmının herhangi bir yönden tehlikeli alana girişi engellenmiş olur. Resim.15 de yer alan mısın parçalama makinesinde ise kilitlemeli bir panel ve hareket eden bıçak için sabit koruyucu sistem bulunmaktadır. Koruyucu çalışanın ellerini hızla dönen kesici bıçaklardan korumaktadır. Koruyucu kapak açıldığında makinenin gücü kesilmekte ve bıçağın fren mekanizması bıçağı durdurduktan sonra elle müdahaleye imkân vermektedir. Resim.14 Kilitlemeli Koruyucu Örneği Resim.15 Mısır Parçalama Makine ve Koruyucusu [3] 3.3. Ayarlanabilir Koruyucular Bir ayarlama düzenini içeren, ayarlandı kalan sabit tipteki koruyuculardır. Bu tarz koruyucularda genellikle makineye malzeme beslemek için bir açıklık bulunmaktadır. Koruyucunun bir kısmı veya tamamı bu açıklı boyutlarını ayarlayacak şekilde yapılmalıdır. eğitim görmüş kişiler tarafında yapılması ve düzenli bakımlarda ayarlama i işlemesi gerekmektedir. Ayarlanabilir koruyucunun parçalarının yerlerinden çıkmamaları ya koruyucu iyi bir şekilde tasarlanmalıdır. Uygun ko bu tip koruyucular kullanıldığ avadanlığı dikkate alınmalıdır. Resim.16 da yer alan makinesi için uygulanan ayarlanabilir koruyucu örne gösterilmiştir. Bu koruyucunun kullanımı ile makinede işlem yapılması esnasında çalı dokunması engellenmektedir. Ayarlanabilir koruyucular içinde yer alan bir di koruyuculardır. Makine koruyucusunun bir parçasıymı noktasına bir rastlantı sonucu bile olsa her hangi bir uzvun girmesini önleyen, i tamamlandığında ise tamamen kapalı duruma geçen tipteki koruyuculardır. Bu tip koruyucular tehlikeli noktaya dokunmayı önlemek üzere tasarlandıkları için makineye verilen malzeme ile açılmakta ve işlemin bitimiyle kendilerini kapatmaktadırlar. Bir örnek olarak Resim.17 de gösterilmekte olan daire testere makinesi ele alınabilir. Makinenin içinde ağaç malzeme bulunmadı koruma sağlamaktadır ve ağ 3.3. Ayarlanabilir Koruyucular Bir ayarlama düzenini içeren, ayarlandığında işlem süresi bitene kadar ayarlandı kalan sabit tipteki koruyuculardır. Bu tarz koruyucularda genellikle makineye malzeme beslemek için bir açıklık bulunmaktadır. Koruyucunun bir kısmı veya tamamı bu açıklı şekilde yapılmalıdır. Bu gibi durumlarda ayarlama i iler tarafında yapılması ve düzenli bakımlarda ayarlama i Ayarlanabilir koruyucunun parçalarının yerlerinden çıkmamaları ya da kaybolmamaları için ekilde tasarlanmalıdır. Uygun koşullarda bu tip koruyucular kullanıldığında bağlama tertibatı ve ı dikkate alınmalıdır. Resim.16 da yer alan radyal ve sütunlu matkap makinesi için uygulanan ayarlanabilir koruyucu örneği koruyucunun kullanımı ile makinede lem yapılması esnasında çalışanın dönen aksama Ayarlanabilir koruyucular içinde yer alan bir diğer grup ise kendi kendine ayarlanan Makine koruyucusunun bir parçasıymış gibi hareket eden, tehlike alanı yada noktasına bir rastlantı sonucu bile olsa her hangi bir uzvun girmesini önleyen, i ında ise tamamen kapalı duruma geçen tipteki koruyuculardır. Bu tip koruyucular tehlikeli noktaya dokunmayı önlemek rlandıkları için makineye verilen malzeme lemin bitimiyle kendilerini Resim.17 de gösterilmekte daire testere makinesi ele alınabilir. Makinenin aç malzeme bulunmadığında koruyucu tam ağaç malzeme verildiğinde Resim.16 Radyal Matkap için Koruyucu Örneği [4] Resim.17 Daire Testere için Koruyucu Örne süresi bitene kadar ayarlandığı gibi kalan sabit tipteki koruyuculardır. Bu tarz koruyucularda genellikle makineye malzeme beslemek için bir açıklık bulunmaktadır. Koruyucunun bir kısmı veya tamamı bu açıklığın Bu gibi durumlarda ayarlama işinin yeterli iler tarafında yapılması ve düzenli bakımlarda ayarlama işlevinin iyi er grup ise kendi kendine ayarlanan hareket eden, tehlike alanı yada noktasına bir rastlantı sonucu bile olsa her hangi bir uzvun girmesini önleyen, işlem ında ise tamamen kapalı duruma geçen tipteki koruyuculardır. Bu tip Resim.16 Radyal Matkap için Koruyucu Resim.17 Daire Testere için Koruyucu Örneği [3] koruyucu yükselerek kesme işlemi tamamlanana kadar ağaç malzemenin üzerinde kalmaktadır. 3.4. Otomatik Koruyucular Makine çalıştığında makine ile beraber çalışan, makine başında çalışan kişinin tehlike alanı yada noktasına yaklaşmasını engelleyen, makinede yapılan işlem bittikten sonra otomatik olarak kapalı konuma gelen ve makinenin işlem yapması sırasında yapılan işlemi engellemeyip etkilemeyen tipteki koruyuculardır. Bu koruyucular, çalışanı ya da çalışanın tehlike ile karşılaşabileceği uzuvlarını tehlike bölgesinden fiziksel olarak uzaklaştıracak şekilde çalışmaktadır. Koruyucu makineye güvenli bir şekilde ve yalnızca aletler sayesinde sökülebilecek şekilde monte edilmelidir. Koruyucunun hareketli ve uzaklaştırmaya yarayan parçası makinenin tehlikesi parçası ya da parçalarının direk olarak hareketi yada eşzamanlı hareket ile çalışması gerekmektedir. Resim.18 de kağıt kesme giyotin makası için otomatik koruma ekipmanı uygulaması görülmektedir. Makine çalışmaya başladıktan sonra koruyucu besleme aralığından daha yüksekte kalan şeyleri bıçaktan uzaklaştırmaktadır. Resim.19 da ise elektrikli pres için otomatik koruyucu sistemi gösterilirmiştir. Bu koruyucu da işlem başladıktan sonra çalışanları işlem noktasından uzak tutacak şekilde tasarlanmıştır. 3.4. Durdurma Sistemleri Bu sistemler genellikle ayrı aygıt yada sistemler olmakla beraber çalışanları koruma amaçlı oldukları ve makineye bütünleşmiş olup makineyle birlikte çalıştıkları için makine koruyucuları sınıfına girmektedirler. Resim.18 Giyotin Makinesi için Koruyucu Örneği [5] Resim.19 Pres Makinesi için Otomatik Koruyucu [6] Resim.20 Pres Makinesindeki Foto-elektrik Sensoru-1 [3] Foto-Elektrik sistemler oluşturacak olan bir ışık kümes durdurucu oluşturacak şekilde operatör ile makinanın tehlikeli parçaları arasına bir foto bağlantılı olarak yerleştirilir. Bu düzende, ı perdelendiğinde makinanın tehlikeli parçası hareket etmez. Makinanın tehlikeli bir parçası hareket halinde iken engelleme olduğunda ise tehlikeli parçalar anında durur ve gerekiyorsa başlangıç noktasına çalışmaya başlar. Resim.20 de bir dikey şekilde uygulanmış olan sensorlu bir durdurma sistemi yer almaktadır. Makinenin çalışır vaziyetteyken işlem noktasına ula gerekmektedir. Böyle bir durum gerçekle durdurmaktadır. Resim.21 de ise benzer bir makine üzerinde yatay sensorlu bir durdurma sistemi yer almaktadır. Sistemin yatay bir yada işlem noktasına olan uzaklı İki elle kumanda sistemlerinde amaç çalı hatta yeri geldiğinde başka uzuvlarını da i uzak tutmaktır. Makine koruyucusunun kullanımının ya da yapımının mümkün olmadığı d elleri için iyi bir koruma sağlar. kesinlikle iki elin kullanılması ko kontrolleri bir elle ya da bir el ve vücudun bir ba veya bir alet ile çalışmayı önleyecek kumandaları arasındaki fark en fazla 1 saniye oldu makinanın çalıştırılması için iki elin aynı anda kullanılması gerekmektedir. Resim.22 de de çift el kumanda sistemine ait bir örnek yer almakta ve çalışanın işlemi yaparken her iki sistemlerinde bir algılama perdesi ık kümesi veya kümeleri bir şekilde operatör ile makinanın tehlikeli parçaları arasına bir foto-elektrik saptayıcı ile tirilir. Bu düzende, ışık demeti inde makinanın tehlikeli parçası hareket etmez. ın tehlikeli bir parçası hareket halinde iken unda ise tehlikeli parçalar anında durur ve langıç noktasına gelene kadar ters yönde lar. Resim.20 de bir pres makinasının üzerinde ş olan sensorlu bir durdurma sistemi yer almaktadır. Makinenin lem noktasına ulaşılmak istendiğinde sensorlu bölgeden geçilmesi gerekmektedir. Böyle bir durum gerçekleştiğinde de makine kendini kapatmakta ya da i Resim.21 de ise benzer bir makine üzerinde yatay şekilde uygulanmı sensorlu bir durdurma sistemi yer almaktadır. Sistemin yatay bir şekilde koyulması makineye lem noktasına olan uzaklığı arttırma amaçlıdır. ki elle kumanda sistemlerinde amaç çalışanın ellerini şka uzuvlarını da işlem noktasından uzak tutmaktır. Makine koruyucusunun kullanımının ya da ğı durumlarda makine operatörünün elleri için iyi bir koruma sağlar. İşlemin yürütülebilmesi için kesinlikle iki elin kullanılması koşulu zorunlu olup, el kontrolleri bir elle ya da bir el ve vücudun bir başka parçası mayı önleyecek şekildedir. İki elin kumandaları arasındaki fark en fazla 1 saniye olduğundan, tırılması için iki elin aynı anda kullanılması gerekmektedir. Resim.22 de de çift el kumanda sistemine ait bir örnek yer almakta ve lemi yaparken her iki elini de kumanda sisteminin üzerine koyduğ Resim.21 Pres Makinesindeki Foto elektrik Sensoru Resim.22 Çift Elle Kumanda Sistemi [7] olan sensorlu bir durdurma sistemi yer almaktadır. Makinenin inde sensorlu bölgeden geçilmesi ne kendini kapatmakta ya da işlemi ekilde uygulanmış olan ekilde koyulması makineye gerekmektedir. Resim.22 de de çift el kumanda sistemine ait bir örnek yer almakta ve elini de kumanda sisteminin üzerine koyduğu görülmektedir. Pres Makinesindeki Fotoelektrik Sensoru-2 [3] Resim.22 Çift Elle Kumanda Sistemi [7] 4. MAKİNE KORUYUCULARININ MEVZUATIMIZDAKİ YERİ Makine koruyucularının ulusal bağlamda mevzuatımızda ilk defa yer alması 1971 senesinde yürürlüğe girmiş olan 1475 sayılı İş Kanunu dayanak gösterilerek 4/12/1973 tarihinde yürürlüğe giren İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü’dür. Bu tüzüğün “Sağlık Şartları ve Güvenlik Tedbirleri” olan II.Kısım’ının içerisinde yer alan “İş Yerlerindeki Makinelerde ve Tezgahlarda Alınacak Güvenlik Tedbirleri” başlıklı 2.Bölümde makine koruyucularından, kullanılması gereken yer ve durumlardan bahsedilmiştir. Daha sonra 1475 sayılı İş Kanunu’na bağlı olarak çıkan ve 17/05/1983 tarihinde 18050 sayılı resmi gazetede yayımlanan “Makine Koruyucuları Yönetmeliği”nde gerçekleşmiştir. Bu yönetmeliğe göre makine koruyucusunun tanımı “bir tür enerjiyi başka bir tür enerjiye çevirerek veya insan gücü ile belirli işler yapan çeşitli kısımlardan meydana gelmiş araçların transmisyon düzenlerinde hareketli parçalarında ve operasyon noktalarında kullanılan koruma düzeni ile güvenli olmayan durumlarda kullanılacak durdurma sisteminin tümü” olarak yapılmaktadır. Bu yönetmelikte makine koruyucularının özellikleri ve uygulamaları anlatılmıştır. Makine Koruyucuları Yönetmeliği22/05/2003 tarihinde 4857 sayılı İş Kanunu’nun yürürlüğe girmesi ile 1475 sayılı İş Kanunu yürürlükten kalktığı için bu kanuna bağlı olarak ilga olmuştur. 4857 sayılı İş Kanununa bağlı olarak 11/02/2004 yılında Resmi Gazete’de yayımlanan “İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği”nde makine koruyucularının kullanımına dair hükümler yer almaktadır. 20/06/2012 tarihinde 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun yürürlüğe girmesi ile mevcut yönetmeliklerin dayandırıldığı 4857 sayılı kanunun 77 ve 78. maddeleri yürürlükten kaldırılmıştır. Ancak 6331 sayılı kanunda yer alan Geçici Madde 2’de yer alan “4857 sayılı Kanunun 77 nci, 78 inci, 79 uncu, 80 inci, 81 inci ve 88 inci maddelerine göre yürürlüğe konulan yönetmeliklerin bu Kanuna aykırı olmayan hükümleri, bu Kanunda öngörülen yönetmelikler yürürlüğe girinceye kadar uygulanmaya devam olunur.” ibaresi ile mevcut yönetmelikler uygulanmaya devam etmektedir. Bunların yanı sıra 3840 sayılı Türk Standardı olan ve Haziran/1984’de “Makinelerde İş Kazalarına Karşı Genel Güvenlik Kuralları” isimli standartta makine koruyucularının tipleri, seçimi, tasarımı ve bakımına dair hususlar belirtilmiş ve tipik uygulama örnekleri verilmiştir.
